Giải mã huyền thoại Tạ Đình Đề - Kỳ 11: Phiên tòa đặc biệt xử Tạ Đình Đề

13:00 24/04/2024

Đó là buổi sáng ngày 7-6-1976. Nếu tính từ ngày bị bắt 27-11-1974 thì Tạ Đình Đề đã bị giam gần hai năm.

Thẩm phán Phùng Lê Trân, người đã tuyên trắng án và thả Tạ Đình Đề ngay tại tòa - Ảnh tư liệu

"Sáng ấy, không khí Hà Nội thật khác thường. Người từ các tỉnh, đặc biệt là vùng Liên khu 3 cũ ùn ùn kéo lên. Dân Hà Nội túa ra đường. Gần như toàn thể cán bộ, công nhân viên ngành đường sắt nghỉ việc, dồn hết về Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội để chờ gặp mặt

Tạ Đình Đề (người thứ hai từ phải sang) bị ốm đau và cuộc sống nhiều khó khăn sau khi bị giam giữ - Ảnh gia đình cung cấp

Hôm ấy, Tạ Đình Đề không thể về ngay nhà, mà được Tổng cục Đường sắt cho xe chở thẳng về quê Thanh Oai, Hà Tây (nay là Hà Nội). Họ lo ngôi nhà nhỏ ở Hà Nội và sức khỏe ông không tiếp nổi hàng ngàn nhân dân kéo đến hỏi thăm, chúc mừng.

12 ngày sau, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao kháng nghị, đề nghị Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao đưa ra xét xử theo thủ tục phúc thẩm.

Vụ án Tạ Đình Đề lại nóng lên. Người bạn Hoàng Giáp lúc này đang công tác ở Văn phòng Liên Hiệp Quốc Hà Nội, có dịp gặp gỡ Thủ tướng Phạm Văn Đồng, vẫn nhớ rõ Thủ tướng cũng rất quan tâm vụ án này. Ông chỉ đạo ngắn gọn nhưng rõ ràng: xem xét cẩn thận việc làm Tạ Đình Đề có lợi hay hại cho nhà nước, cho nhân dân?

Nếu có lợi mà không tham ô gì thì không lý do nào kết tội Tạ Đình Đề.

Là người trong cuộc, ông Đỗ Anh Tuấn, nguyên cán bộ tài vụ Tổng cục Đường sắt, nhớ nhiều ban, ngành đã phải tham gia xét lại vụ án này. Ông cũng được yêu cầu trả lời Tạ Đình Đề có làm thất thoát tiền nhà nước?

Ông trả lời rõ ràng không thất thoát đồng nào vì tất cả đều được đưa vào ngân hàng. Tuy nhiên, ấn tượng nhất của ông là chính một cán bộ Nhà nước cấp cao đã tổ chức cuộc họp đặc biệt với sự tham gia nhiều ban, ngành để trả lời rõ ràng vụ án Tạ Đình Đề.

Có người đề nghị họp nhạy cảm, chỉ nên triệu tập cấp trưởng, còn người khác đuổi ra. Vị cán bộ chủ trì này trả lời: "Tôi chỉ tiếc không có hội trường đủ để mời tất cả mấy chục triệu đồng bào đến dự họp".

Thẩm phán Phùng Lê Trân cũng được mời phát biểu ý kiến. Bà nói những lời mà ông Tuấn sau nhiều năm kể lại vẫn xúc động đến ứa nước mắt: "Cuộc kháng chiến của nhân dân như ngàn cân treo sợi tóc. Nhân dân không tiếc máu xương mình. Thế mà có người coi Tạ Đình Đề bồi dưỡng cho anh em bốc vác hàng hóa ở Lạng Sơn để phục vụ chiến đấu là có tội, thì chỉ những người ở lầu son gác tía mới coi việc đó là tội...".

Những lời nói như từ trái tim hàng chục triệu đồng bào! Bên dưới, vài người chết lặng, nhiều người vỗ tay. Cuối cùng đã không có phiên tòa phúc thẩm.

Công lý đã sáng tỏ, nhưng dông bão vẫn chưa dừng lại với người anh hùng. Cuộc sống Tạ Đình Đề và gia đình vẫn vô cùng khó khăn, vì ông không hề được khôi phục bất cứ chế độ gì đã đình chỉ sau khi ông bị bắt giam.

Thời điểm năm 1976 ấy ở Hà Nội, nếu không có những chế độ đời sống như tem phiếu này thì cực kỳ nghiêm trọng, mà người dân đã ví von chỉ còn nước đi ăn mày hoặc ra đứng đường.

Đặc biệt, sau đó Tạ Đình Đề lại đối diện với vụ án khác nghiêm trọng hơn nhiều: tội "phản động"...

---------------------------------

Chỉ vì những câu thơ, bài vè truyền miệng ngoài đường, mà Tạ Đình Đề phải đối mặt với tội "phản động". Chính người trong cuộc điều tra vụ án này nói gì? Biệt danh Đề tú tài, tức Đề tái tù xuất hiện.

Kỳ cuối: Xử Đề, thì xử cả nhiều người dân

Giải mã huyền thoại Tạ Đình Đề - Kỳ 10: Lá đơn đẫm nước mắt của người vợ Tạ Đình Đề

Bị giam ở Hỏa Lò để điều tra suốt hai năm từ 1974 đến 1976, vụ Tạ Đình Đề trở thành vụ án lớn nhất và được nhiều người quan tâm nhất miền Bắc thời kỳ ấy.